دولت رئیسی چگونه بحران کمبود برق را مدیریت کرد؟/ ماجرای کم‌کاری دولت سابق در ساخت نیروگاه
قطعی مکرر برق یکی از بحران‌های چهار سال اخیر کشور بود که حسابی کام مردم را تلخ کرده بود. این قطعی‌ها که در نتیجه کم کاری و سومدیریت دولت روحانی پدید آمد، با اقدامات هدفمند و سنجیده دولت سیزدهم در طول یک سال گذشته، به خصوص زمستان و تابستان، کنترل شد و کشور یک سال بدون قطعی مکرر برق در بخش خانگی را از سر گذراند. اما علت اصلی خاموشی‌ها در دوره روحانی چه بود و دولت سیزدهم چگونه تواست این بحران را مدیریت کند؟
در طول چهار سال گذشته کشور دچار مشکلات و بحران‌های متعددی بود؛ بحران‌هایی که شرایط زندگی مردم را به شدت تحت تاثیر قرار می‌داد. قطعی گاه و بی‌گاه برق در تابستان و زمستان، به خصوص در دو سال اخیر، یکی از مشکلاتی بود که هم بر فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی کشور تاثیر مخرب می‌گذاشت و هم زندگی عموم مردم را مختل می‌کرد به گونه‌ای که نارضایتی عمومی را به بالاترین حد ممکن رسانده بود. بحران خاموشی‌ها سال گذشته(بهار و تابستان ۱۴۰۰) به اوج خود رسید و مردم در طی شبانه روز، ساعت‌ها از داشتن نعمت برق محروم بودند.
قطعی‌های ناگهانی برق، باعث بروز مشکلات متعدد در بخش‌های خدمات بیمارستان‌ها بخصوص در دوران اوج شیوع کرونا، آسیب جبران‌ناپذیر در بخش صنایع و مشاغل خرد، افزایش تصادفات جاده‌ای بدلیل از کارافتادن چراغ‌های راهنمایی و رانندگی و بسیاری دیگر از مشکلات ریز و درشت می‌شد که موجبات نارضایتی بیش از پیش مردم را فراهم می‌آورد.
حسن روحانی، رئیس جمهور وقت، که باید به عنوان ریاست جمهوری چاره‌ای برای حل این بحران می‌اندیشید تنها به یک عذرخواهی بسنده می‌کند و مسیر توجیه را پی میگیرد. وی در ۱۵تیرماه ۱۴۰۰ می‌گوید: «در تابستان که همیشه مشکل برق و آب پیدا می‌کنیم. تولید برق ما مناسب بود اما امسال خشکسالی داشتیم و در کنار آن مصرف هم بالا رفته است. گرما و خشکسالی، دلیل مصرف زیاد برق است. وزارت نیرو مقصر نیست».
بعد از این سخنان روحانی روزنامه اصلاح‌طلب آفتاب یزد در گزارشی با عنوان «آقای رئیس جمهور! پاسخگو باشید عذرخواهی نمی‌خواهیم»، نوشت: مسئولان پاسخ قاطعی در خصوص چرایی قطع برق نمی‌دهند و فقط می‌گویند چاره‌ای نداریم. این در حالی است که قطعی برق جان بیماران زیادی را به خطر انداخته، کارنیروی پلیس و راهنمایی و رانندگی را مختل کرده، بسیاری از کسب و کارها را متحمل ضرر و زیان کرده، تاثیر به سزایی در بازار مواد غذایی گذاشته و باعث خرابی وسائل برقی منازل شده است. اینکه قطعی برق که بیشترین دلیل آن سوء مدیریت مسئولان امر است تا چه زمانی ادامه خواهد داشت معلوم نیست. اما حسن روحانی، رئیس جمهور ضمن عذرخواهی بابت خاموشی‌ها از مردم خواسته است که در مصرف برق صرفه‌جویی کنند. پوزش خواستن مسئولان خوب است اما وظیفه اصلی هر مسئولی مدیریت و کنترل بحران است که این دولت و حسن روحانی نمره زیر صفر گرفته اند. ضمن آنکه پس از مدت‌ها خاموشی بالاخره دیروز رئیس دولت دستوری ویژه برای بررسی موضوع داده است. به نظر می‌رسد حضور دیرهنگام رئیس جمهور در میدان دلیل روشنی است بر اینکه ایشان آنچنان از حال و اوضاع مردم و مملکت خبر ندارند. طبیعی هم به نظر می‌رسد. چه زمانی سواره از پیاده خبر داشته است؟ چه زمانی کسی که حتی هنگام سخنرانی زیر باد دو کولر گازی است از حال مردم تشنه و گرمازده خبر دارد؟
در نهایت دولت روحانی تصمیم میگیرد که کم کاری‌اش در ساخت نیروگاه و افزایش تولید برق و کنترل مصرف مشترکین پرمصرف را با انتشار جدول خاموشی‌ها و قطع برق جبران کند! البته دولت تدبیر و امید حتی این کار را هم درست انجام نمی‌دهد و قطعی‌ها بر طبق جدول اعلام شده انجام نمی‌شود که همین موضوع باعث دو چند شدن نارضایتی‌های عمومی می‌شود.
علت خاموشی‌های دوره روحانی چه بود؟
سوالی که همیشه در مدیریت بحران توسط دولت پیش می‌آید این است که آیا آن بحران قابل پیش‌بینی بوده یا نه؟ و اگر قابل پیش‌بینی بوده پس چرا دولت برای حل آن برنامه‌ریزی نکرده است.
بررسی آمار مصرف برق ایران از ابتدای سال ۹۶ تا ۲۲ دی‌ماه سال ۹۹ نشان می‌دهد مصرف برق کشور یک روند باثبات و عادی را طی سال‌های اخیر داشته است. میانگین مصرف برق کشور در دی‌ماه سال‌های ۹۶ تا ۹۹ به ترتیب معادل ۳۳۵۳۴ مگاوات، ۳۳۳۶۹ مگاوات، ۳۵۵۳۸ مگاوات و ۳۸۳۴۱ مگاوات بوده است. نگاهی به این آمارها نشان می‌دهد مصرف برق در سال جاری رشد قابل توجهی نسبت به سال‌های گذشته نداشته است. اساسا به طور متوسط سالانه بین ۵ تا ۱۰ درصد به مصرف برق کشور اضافه می‌شود و این امری طبیعی است. با این توضیح پیش‌بینی رشد مصرف برق کار دشواری نیست؛ کما اینکه وزارت نیرو در پیش‌بینی خود از میزان مصرف برق برای پیک مصرف برق کشور در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۵ ارقام بسیار بالاتری را پیش‌بینی کرده بود. برای مثال وزارت نیرو پیک مصرف برق در سال جاری را در حدود ۶۳ هزار مگاوات بر ساعت در نظر گرفته بود که بسیار فراتر از رقم مصرف دی‌ماه سال ۹۹ یعنی ۳۸ هزار مگاوات و حتی بیشتر از رقم ۵۸ هزار مگاوات بیشینه مصرف برق در تابستان همان سال است.
پرواضح است که اگر توسعه ظرفیت‌های شبکه برق متناسب با نیازهای کشور نباشد، قطعی برق اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. در این خصوص برنامه ششم توسعه در مواد مختلف به موضوع توسعه ظرفیت‌های شبکه برق کشور اشاره می‌کند.
در بند «ت» ماده ۴۸ این قانون آمده است: «دولت باید از طریق وزارت نیرو در طول اجرای برنامه نسبت به افزایش توان تولید برق تا ۲۵ هزار مگاوات از طریق سرمایه‌گذاری موسسات عمومی غیردولتی، تعاونی و خصوصی اعم از داخلی و خارجی یا منابع داخلی شرکت‌های تابعه یا به‌صورت روش‌های متداول سرمایه‌گذاری ازجمله ساخت، بهره‌برداری و تصرف(BOO) و ساخت، بهره‌برداری و انتقال(BOT) اقدام کند. خرید تضمینی برق براساس نرخ تعیین شده توسط شورای اقتصاد خواهد بود.
همچنین در ماده ۵۰ این قانون نیز آمده است: «دولت مکلف است سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک با اولویت سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی(داخلی و خارجی) با حداکثر استفاده از ظرفیت داخلی را تا پایان اجرای قانون برنامه به حداقل ۵ درصد ظرفیت برق کشور برساند.»
در واقع علت خاموشی‌ها در سال‌های گذشته به عدم ساخت نیروگاه و افزایش دادن ظرفیت تولید برق مربوط می‌شد؛ به نوعی دولت قبل با کم کاری در ساخت نیروگاه‌های جدید باعث ایجاد قطعی‌های فراوان برق شده بود. افزایش ظرفیت تولید برق یکی از تکالیف قانونی برنامه ششم بود که دولت و وزارت نیروی سابق از انجام آن سرباز زده بودند. این موضوع حتی بر تولید و صنعت کشور هم اثر گذاشته بود و واحدهای تولیدی مجبور بودند خط تولید خود را خاموش کنند.
دولت رئیسی چگونه بحران کمبود برق را مدیریت کرد؟
پس از خاموشی‌هایی که در چهار سال اخیر کشورمان را درگیر خود کرد و نارضایتی مردم را به دنبال داشت، دولت سیزدهم تمام همت خود را بکار گرفت تا ضمن برطرف کردن مشکلات، روند تأمین پایدار برق را بهبود بخشد. این موضوع موجب شد تا در بهار و تابستان امسال با وجود گرمای بی‌سابقه‌ی دما و رکورد افزایش مصرف برق، شاهد قطعی‌های مداوم و گسترده مانند سال‌های قبل نباشیم.
آرش کردی مدیرعامل شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران(توانیر) در یادداشتی در روزنامه ایران پیرامون این موضوع نوشت: «امسال حتی یک کیلو ساعت هم محدودیت برای بخش خانگی بدلیل کمبود برق اعمال نشد و برنامه‌های مدیرت بار صنایع و بخش کشاورزی نیز به گونه‌ای تدوین شد که ثبات و تنظیم محصولات در بازار دچار چالش نشود».
کردی مهمترین علت حل این معضل را برنامه‌ریزی دولت در چهار شاکله «تولید و تامین»، «آمادگی شبکه سراسری»، «مدیریت تقاضا و مصرف» و «برنامه ریزی و هماهنگی» دانست.
در واقع از طریق طرح‌های افزایش توان تولید برق برای روزهای اوج مصرف تابستان امسال مجموعاً بیش از سه هزار مگاوات(از طریق ساخت دو هزار و ۳۲۴ مگاوات نیروگاه حرارتی جدید، ۶۵۴ مگاوات ارتقای توان عملی واحدهای گازی و سیکل ترکیبی و ۱۰۰ مگاوات رفع محدودیت نیروگاه‌های بخاری) به ظرفیت تولید برق حرارتی کشور افزوده شد.
وزارت نیروی دولت سیزدهم امسال برای نخستین‌بار بیش از ۹۴ هزار مگاوات برنامه تعمیرات و آماده‌سازی نیروگاه‌های حرارتی را پیش از شروع خردادماه و پیک مصرف برق تابستان به پایان رساند تا رکورد جدیدی را در زمینه تعمیرات نیروگاهی به ثبت برساند. وزارت نیرو تاکنون توانسته ۱۱۰ مگاوات از برنامه ۵۰۰ مگاواتی نیروگاه‌های تجدیدپذیر خود را برای تابستان ۱۴۰۱ محقق و تا پایان شهریور هم ۳۹۰ مگاوات دیگر وارد مدار خواهد شد که گامی در جهت اجرای برنامه ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه‌های تجدیدپذیر است.
همچنین این وزارتخانه در تلاش است تا راندمان نیروگاه‌های حرارتی را امسال دو دهم درصد افزایش داده و به رقم ۳۹.۲ درصد برساند.
در اوج مشکلات اجتماعی و اقتصادی که میراث دولت روحانی هستند و با ناترازی تولید و مصرف برق، وزارت نیرو با اقداماتی مانند امضای تفاهم‌نامه همکاری با وزارت صمت، همکاری با صنایع، اجرای برنامه مدیریت مصرف و راه‌اندازی موتور احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور تاکنون هیچ خاموشی را بر شبکه برق خانگی اعمال نکرده است که این موفقیت قابل‌توجه نتیجه همت دولت سیزدهم در بهبود زیرساخت‌های شبکه برق کشور است.
مطالب مرتبط: