صادرات بیش از ۲ برابری به اعضای شانگهای در دولت سیزدهم/ افزایش ناوگان دریایی در خزر/ هر هفته هیأت تجاری اعزام می‌شود

از شروع فعالیت دولت سیزدهم، اقتصاد ایران شاهد اتفاقات مثبت تجاری است که جدیدترین آن عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای و تجارت آزاد با این گروه قدرتمند اقتصادی است.

سازمان همکاری‌های شانگهای، سازمانی اوراسیایی است که ۲۶ سال پیش توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان ایجاد شد. بعد از مدتی، ازبکستان هم به این سازمان پیوست و اکنون نیز ایران (۱۷ سال ایران عضو ناظر بود) به لیست یاد شده ملحق شد. در این میان کشورهای مغولستان، پاکستان، هند، افغانستان و بلاروس عضو ناظر این سازمان هستند.

دولت سیزدهم جریان تجارت را تغییر داد

دولت سیزدهم که به تازگی یک‌ساله شده توانست جریان تجارت کشور را تغییر دهد و ۸ سال سقوطی که اقتصاد ایران در دولت روحانی تجربه کرد را جبران کند. گذری به آمار دولت گذشته نشان می‌دهد که صادرات کالای کشور در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۱ حدود ۵۰ درصد کاهش به خود دیده یعنی از ۹۸ میلیارد دلار به ۴۹٫۸ میلیارد دلار رسیده؛ این امر سبب شده تراز بازرگانی کشور در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۱ بالغ بر ۹۰ درصد (از ۳۰٫۹ میلیارد دلار به تنها ۳٫۲میلیارد دلار) افت را تجربه کند.

این در حالی است که از زمان استقرار دولت سیزدهم (از اول شهریور ماه سال ۱۴۰۰) تا پایان تیرماه ۱۴۰۱ حدود ۱۵۱ میلیون و ۴۹۶ هزار تن کالا به ارزش ۱۰۱ میلیارد و ۸۲۰ میلیون دلار بین ایران و سایر کشورهای جهان تبادل شد که از لحاظ وزنی با رشد ۴ درصدی و از لحاظ ارزش با رشد ۳۱ درصدی نسبت به مدت مشابه همراه بوده است.

دولت سیزدهم از زمانیکه فعالیت خود را آغاز کرد، بر این امر تأکید داشت که برخلاف دولت گذشته به دنبال توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه، احیای همکاری با کشورهای عضو اوراسیا و همچنین شانگهای است؛ موضوعی که دولت گذشته به آن نپرداخت و تمام نگاهش به امضای برجام بود.

رشد بیش از ۲ برابری صادرات به اعضای شانگهای

آمار گمرک نشان می‌دهد که در ۵ماهه نخست سال‌جاری مجموع صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای عضو شانگهای حدود ۱۷ میلیون و ۳۸۱ هزار تن به ارزش ۹ میلیارد و ۷۸ میلیون دلار بوده است. این میزان نسبت به ۵ماهه نخست سال گذشته رشد ۸۰۰ میلیون دلاری داشته است. در ۵ماهه سال ۹۷ که هنوز تحریم‌های ظالمانه امریکا اجرایی نشده بود، میزان صادرات ایران به اعضای فعلی سازمان شانگهای حدود۷.۸ میلیارد دلار بوده که این میزان در سال ۱۳۹۸ به ۴.۷ و در سال ۹۹ به ۳.۸ میلیارد دلار رسیده است. بر این اساس صادرات فعلی ایران به اعضای شانگهای نسبت به سال ۹۷ رشد ۱۶ درصدی و نسبت به سال ۹۹ رشد بیش از ۲ برابری داشته است.

در بیست و دومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که هر ساله با محوریت استراتژی همکاری‌های چندجانبه و حوزه‌های اولویت‌دار توسعه، رسیدگی به موضوعات مهم و تقویت همکاری‌های اقتصادی و سیاسی اعضا برگزار می‌شود، عضویت رسمی ایران در این سازمان اعلام شد؛ بدین جهت اسناد عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای برای طی کردن مراحل قانونی تقدیم مجلس شورای اسلامی شد. روند عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای از ۲۶ شهریور سال ۱۴۰۰ در جریان نشست سران این سازمان در تاجیکستان آغاز شد. پیش از این ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر بود و بعد از آن نیز از سال ۲۰۰۸ درخواست عضویت کامل خود را مطرح کرد اما به دلیل تحریم‌های سازمان ملل امکان عضویت ایران وجود نداشت. تا اینکه در سال ۲۰۱۵ در پی توافق هسته‌‌ای، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران برداشته شد و موانع عضویت ایران تا حدود زیادی مرتفع شد. البته بجز اختلافات میان ایران و تاجیکستان، تحریم‌های امریکا و شورای امنیت سازمان ملل مانع جدی برای عضویت ایران در شانگهای بودند.در اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که در ازبکستان برگزار شد، موضوعات اقتصادی هم مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

صادرات ۹ میلیاردی با اعضای شانگهای

علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به دیدارهای رئیس جمهور با سران کشورهای عضو پیمان شانگهای، از تأکید رئیس جمهور بر برقراری تجارت آزاد با این کشورها خبر داد و گفت: در ۵ ماه نخست سال ۱۴۰۱، رشد قابل توجهی درخصوص صادرات با اعضای شانگهای داشتیم و صادرات ما بیش از ۹ میلیارد دلار بود. این نشان از دیپلماسی فعال در خصوص کشورهای عضو شانگهای دارد.

حذف دلار و یورو در کشورهای عضو شانگهای

پیمان پاک ادامه داد: در جلساتی که رئیس جمهور با رؤسای کشورهای عضو شانگهای داشتند بر توسعه تجارت و رفع موانع و چالش‌ها تأکید شد. در بحث مالی و بانکی با کشورهایی مثل روسیه، بلاروس و قزاقستان، اقدامات خوبی انجام داده‌ایم تا از مسیرهای جایگزین استفاده کنیم. علاوه بر این حذف دلار و یورو در دستور قرار داده خواهد شد و به طرف‌های مقابل پیشنهاد استفاده از بیمه‌ها و کانال‌های مالی جدید که بانک مرکزی ما در نظر گرفته، ارائه شد.

رئیس سازمان توسعه تجارت تصریح کرد: رئیس جمهور تأکید بر توسعه تجارت آزاد داشتند، ما تجربه خوبی را در حوزه اوراسیا داشتیم. ۸۰ درصد اقدامات به نتیجه رسیده، آذرماه بحث کارشناسی را نهایی خواهیم کرد و مورد امضا قرار می‌گیرد و برای تصویب به مجلس می‌رود. این اولین تجربه تجارت آزاد ما خواهد بود با  کشورهای اوراسیا که اکثراً عضو سازمان شانگهای هستند و رئیس جمهور پیشنهاد دادند که بحث تجارت آزاد را در حوزه شانگهای نیز دنبال کنیم.

او گفت: موضوع دیگری که رئیس‌جمهور مطرح کردند، استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی بین اعضای سازمان شانگهای است، ما کریدور‌ شمال-جنوب را داریم و در چند ماه اخیر بر آن تمرکز کردیم و ظرفیت‌های ترانزیتی را توسعه دادیم اما حجم کار وسیع  و‌ نیازمند مشارکت اعضای شانگهای است.

افزایش ناوگان دریایی در خزر

پیمان پاک با بیان اینکه اعضای سازمان شانگهای آمادگی خود را برای مشارکت در توسعه زیرساخت‌ها اعلام کردند، درباره جذب سرمایه‌گذاری، بیان کرد: در جلسه رئیس جمهور کشورمان با رئیس جمهور روسیه، در خصوص کریدور شمال-جنوب بحث و بر دو موضوع تأکید شد، موضوع اول تکمیل خطوط راه آهن رشت-آستارا و موضوع دوم افزایش ناوگان دریایی در خزر و‌ توسعه بنادر شمالی خزر بود.

رئیس سازمان توسعه تجارت تصریح کرد: در حوزه شرق-غرب صحبت‌های جدی با کشور چین مطرح شد تا این ظرفیت‌ها را توسعه دهیم. در حال حاضر ظرفیت‌هایی را برای توسعه کالایی داریم اما وقتی بخواهیم تجارت را با کشورهای عضو شانگهای توسعه دهیم باید زیرساخت‌هایمان توسعه دهیم و ابزارهایی مانند کشتی، واگن و…  نیاز داریم.

تشکیل بازار برق منطقه شانگهای

او درباره تشکیل بازار برق منطقه شانگهای گفت: بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان انرژی جهان، از جمله ایران و روسیه عضو اتحادیه شانگهای هستند و بزرگ‌ترین مصرف کنندگان انرژی جهان مانند چین و هند نیز عضو اتحادیه هستند. رئیس جمهور اشاره به این موضوع داشتند که باید سازکاری برای همکاری‌های پایدار در حوزه امنیت انرژی تعریف شود. باید در سایر حوزه‌های انرژی امکان مبادلات پایدار انرژی وجود داشته باشد و باید مسأله تأمین انرژی امن و پایدار شود.

رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به اینکه موضوع امنیت غذایی نیز در این دیدارها مورد تأکید قرار گرفت، خاطرنشان کرد: رئیس جمهور به موضوعاتی مانند سلامت و استفاده از ظرفیت‌های ایران در حوزه سلامت تأکید کردند، تا صادرات تجهیزات پزشکی، داروهای بیوتکنولوژی و خدمات گردشگری سلامت به کشورهای عضو شانگهای توسط ایران صورت گیرد.

او با اشاره حمایت این سازمان از تجار و بازرگانان ایران در سایر کشورها، گفت: تلاش می‌کنیم در کشور‌های عضو شانگهای مسأله بیمه قرارداد‌های تجاری را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار جایگزین اعتبار اسناد بانکی (LC) جا بیندازیم.

او با اشاره به اینکه مسائلی از جمله بحث تعرفه، مسائل مربوط به لجستیک، اعزام و پذیرش هیأت‌های تجاری، ایجاد زمینه‌های بیشتر آشنایی با ظرفیت‌های صادراتی و تجاری طرفین، مسائل مربوط به بحث‌های بیمه و بانکی و موضوعات دیگر نیز مطرح شد، اضافه کرد: رئیس‌جمهور در این سفر، دیداری با تجار و فعالان ایرانی حاضر در ازبکستان برگزار کردند؛ همین برنامه با کشورها و اعضای دیگر برگزار شد که در تمام این نشست‌ها بخش عمده مذاکرات و مباحث مطرح شده، مرتبط با حوزه‌های تجاری و اقتصادی است.

تعریف سازکار جدید تجارت

رئیس سازمان توسعه تجارت با تأکید بر اینکه ظرفیت پیمان‌های منطقه‌ای، ظرفیتی است که باید یکسری ابزار‌های تسهیل تجارت را هم به صورت دو یا چند جانبه با این کشور‌ها تعریف کنیم، یادآور شد: در هر حوزه یکسری نقاط قوت و ضعف داریم، که همه آنها احصا و برای آن برنامه‌ریزی صورت گرفته تا اقداماتی در این زمینه صورت گیرد، بر این اساس با برخی از کشور‌ها پیشرفت‌های خیلی خوبی داشتیم، برخی از کشور‌ها که هنوز به آن بلوغ مدنظر نرسیده، در بحث عدم سرعت یا کندی توسعه روابط تجاری به‌عبارتی آسیب‌شناسی شد. همچنین موضوعات مورد طراحی و راه‌حل‌های تخصصی برای توسعه تجارت ارائه شد.

او ادامه داد: رشد خوبی در قالب بحث تجارت با تمامی اعضای سازمان همکاری شانگهای مانند روسیه، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، ارمنستان، پاکستان، هند و چین در یکسال گذشته داشتیم که در اغلب این کشورها سهم افزایش رشد صادرات‌مان بیشتر بوده؛ اتفاقی که ناشی از دیپلماسی فعال اقتصادی ایران با این کشورها است.

هر هفته هیأت تجاری اعزام می‌شود

پیمان‌پاک اظهار کرد: هر هفته اعزام یا پذیرش هیأت‌های تجاری را داریم، هیأت‌های تجاری که تخصصی برنامه‌ریزی می‌شود که این هیأت‌ها نه تنها به آن حوزه‌های تجاری مرتبط خودش و آن صنایع، ​بلکه ما اینها را به استان‌ها اعزام می‌کنیم؛ در استان‌ها به نوعی مسائل را مورد بررسی قرار می‌دهند که این یک شیوه فعالیت است.

او افزود: شیوه دیگر حضور فعال در پاویون‌ها و نمایشگاه‌های تخصصی کشور‌های عضو است که حضور در نمایشگاه اتوموبیلیتی و ساختمان در روسیه و نمایشگاه تخصصی ایران در لاهور و اسلام‌آباد، جزو این اقدامات است. همچنین گام جدیدی  در دولت برداشتیم که آن ارتباط پلتفرم‌های بازاریابی در حوزه استارتاپ‌ها با پلتفرم‌های این کشورهاست. بر این اساس از تمام ابزار‌ها چه قدیمی، نوآورانه و جدید حوزه تجاری و توسعه بازار استفاده می‌کنیم تا یک تصویر مناسب از توانمندی‌های صنعتی، تولیدی و صادراتی ایران را ایجاد کنیم.

بزرگترین قرارداد بیمه تجاری امضاء شده است

رئیس سازمان توسعه تجارت ایران تأکید کرد: یکی از موضوعات مهمی که روی آن تمرکز کرده‌ایم، بحث مسائل حقوقی و بحث‌های ضمانتی است. در این راستا بیمه‌های خودمان را فعال کردیم و هفته گذشته بزرگترین قرارداد بیمه تجاری را بین صندوق ضمانت صادرات ایران و بیمه‌های روسیه امضا کردیم و در حال مذاکره با برخی از کشور‌های دیگر هستیم؛ دوماه قبل نیز قراردادی با قزاقستان برای جایگزینی بیمه‌ قرارداد‌های تجاری به جای اعتبار اسناد بانکی امضا شد و درحال مذاکره با پاکستان و ارمنستان برای امضای قرارداد همکاری مشترک هستیم.

او با اشاره به حمایت سازمان توسعه تجارت از تجار و بازرگانان ایران، تأکید کرد: طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته، می‌خواهیم سیستم‌ها و کانال‌های خاص بانکی را برای بازرگانان ایجاد کنیم. نکته دیگر اینکه، بتوانیم اتاق‌های داوری را به‌عنوان مجاری حل اختلاف بازرگانان تعریف کنیم. این ابزار حرفه‌ای باعث می‌شود تجار با مشکل حقوقی و مسائل قانونی روبه‌رو نشده تا نیازمند پیگیری قضایی باشند.